بررسی وجوه بیانی دیدگاه‌های اجتماعی امام علی(ع) در کلمات قصار نهج البلاغه

کشیم.
۱-۰۲سوالات تحقیق
این پایان نامه در راستای پاسخ گویی به پرسشهای زیر است:
حضرت علی (ع) به عنوان امیرخطابه وسخنوری،برای مطرح کردن موضوعات اجتماعی درکلمات قصار،ازکدام مواردبیان بیشتراستفاده فرموده اند؟
آیا می توان ادعا کرد که حضرت (ع) برای مطرح کردن موضوعات اجتماعی درکلمات قصارازانواع کنایات بیشترازدیگرموارد بیان استفاده فرموده است؟
آیادرکلمات قصاربا مضامین اجتماعی بعداز کنایه ،تشبیه کاربرد بیشتری دارد؟
آیاازشیوه ی بیان موضوعات اجتماعی درکلمات قصارنهج البلاغه می توان برای آموزش وترویج آداب اجتماعی درجوامع اسلامی معاصرالهام گرفت ؟
۱-۰۳ فرضیه های تحقیق
درکلمات قصارنهج البلاغه با مضامین اجتماعی ازکنایه تعریض و ایماءبیشتراز انواع دیگراستفاده شده است.
درکلمات قصارنهج البلاغه با مضامین اجتماعی ازتشبیه بلیغ زیاد استفاده شده.
درکلمات قصارنهج البلاغه با مضامین اجتماعی ازاستعاره مکنیه بیشترازدیگرانواع استعاره استفاده شده است.
شیوه حضرت علی (ع) دربیان موضوعات اجتماعی نشان می دهدبیان نقاط قوت و ضعف به صورت غیرمستقیم(کنایه)ازسایر سبک های آموزشی موثرتراست.
۱-۰۴اهداف مشخص تحقیق
ما دراین تحقیق قصد داریم حضرت علی(ع) که نویسنده ی مهم ترین کتاب مسلمانان پس از قرآن کریم می باشد را بیشترمعرفی نماییم،ونیزبهترین شیوه ی ترویج آداب اجتماعی رادرزمینه تعلیم وتربیت پیداکنیم.
۱-۰۵روش تحقیق
روش موجود در این تحقیق روش کتابخانه ای با استفاده از منابع وماخذ مختلفی که در مورد نهج البلاغه نوشته شده است می باشد،و با استفاده ازشروح مختلف و بررسی جنبه های بلاغی کلمات قصار(حکمت ها) و فیش برداری و بررسی تحلیل اطلاعاتی می باشد.
۱-۰۶مرور بر ادبیات وسابقه ی مربوط
درباره ی نهج البلاغه از نظر محتوایی و مفهومی پژوهش های زیادی صورت گرفته است و همچنین در مورد سیمای ادبی تحقیق ها ومقالات و پایان نامه ها و سمینار های زیادی صورت گرفته است. اما از نظر تصویر پردازی و زیبا شناسی هنری پژوهش های کمتری صورت گرفته است وبه عنوان مثال شرح های مختلف ابن میثم،منهاج البراعه(خوئی)، ابن ابی الحدید و اثر دکتر مرتضی قائمی با مضمون سیری در زیبایی های نهج البلاغه و…که صورت گرفته،می توان نام برد که به پاره ای از مباحث علوم بلاغی نهچ البلاغه در برخی از قسمت های آن پرداخته اما به کل مباحث بلاغی(بیان) پرداخته نشده است.
فصل دوّم
سخنی درباره نهج‌البلاغه
و شخصیت بی‌مانند گوینده آن
فصل دوّم
سخنی درباره نهج البلاغه
۲-۰۱نهج البلاغه
نهج البلاغه کتابى است «عربى» که در کشور ادبیات عرب مانند آفتاب نیمروز مى‏درخشد، و صدفى مشحون به گوهرهائى از حکمت‏هاى عالیه است. این کتاب مقدس شامل ۲۴۲ خطبه و سخن و ۷۸ مکتوب و رساله و ۴۸۹ کلمه از سخنان گهربار و برگزیده پیشواى پیشوایان روزگار امیر المؤمنین على (ع) است.
آرى، نهج البلاغه گزیده‏اى از گفتار نغز و سخنان پر مغز و گوهرهاى شاهوار فکرى آن حضرت است.
۲-۰۲سخن یک دانشمند مسیحى
نویسنده شهیر استاد «امین نخله» دانشمند مسیحى خطاب به شخصى که از وى خواسته است، چند کلمه از سخنان على (ع) را برگزیند تا وى در کتابى گرد آورد و منتشر سازد، مى‏گوید: «از من خواسته‏اى که صد کلمه از گفتار بلیغ‏ترین نژاد عرب «ابو الحسن» را انتخاب کنم، تا تو آن را در کتابى منتشر سازى. من اکنون دسترسى به کتابهائى که چنین منظورى را تأمین کندندارم، مگر کتابهائى چند که از جمله انجیل بلاغت «نهج البلاغه» است. با مسرت این کتاب با عظمت را ورق زدم، به خدا نمى‏دانم چگونه از میان صدها کلمات على (ع) فقط صد کلمه را انتخاب کنم بلکه بالاتر بگویم نمى‏دانم چگونه کلمه‏اى را از کلمه دیگر جدا سازم این کار درست به این مى‏ماند که دانه یاقوتى را از کنار دانه دیگر بردارم.
سرانجام من این کار را کردم در حالى که دستم یاقوت‏هاى درخشنده را پس و پیش مى‏کرد و دیدگانم از تابش نور آنها خیره مى‏گشت. باور کردنى نیست که بگویم به واسطه تحیر و سرگردانى با چه سختى کلمه‏اى را از این معدن بلاغت بیرون آوردم بنابراین تو این «صد کلمه» را از من بگیر، و به یادداشته باش که این صد کلمه پرتوهائى از نور بلاغت و غنچه‏هائى از شکوفه فصاحت است. آرى نعمتهائى که خداوند متعال از راه سخنان على (ع) به ادبیات عرب و جامعه عرب ارزانى داشته، خیلى بیش از این صد کلمه است…». (شهرستانی؛۱۳۷۸: ۱۶)
۲-۰۳برترى نهج البلاغه نسبت به هر سخن دیگر
این نویسنده و دیگران سخنان امام (ع) را تشبیه به دُرّ و یاقوت و گوهر مى‏کنند، ولى این سنگهاى گرانبها، کى مزایاى حکمت‏هاى عالى را دارند گوهرها و سنگهاى قیمتى کى مى‏توانند مردمى را که در راههاى‏گوناگون زندگى دنیا حیران و سرگردانند، راهنمائى کنند و چگونه قادرند، ما بین علم و جهل واسطه شده، و رشته جهان انسانى را به عالم لاهوتى ربط دهند یا اسرار ملکوت را در برابر دیدگان آشکار سازند بعلاوه حالت دل انگیزى را که از این سخنان، براى آدمى دست مى‏دهد، چگونه مى‏توان وصف کرد زیرا شنوندگان این خطبه‏ها و سخنان را دو حالت پدید مى‏آید: یکى این که دل را به وجد و اهتزاز مى‏آورد، و دیگر این که کشش و انبساط محسوسى در انسان ایجاد مى‏کند، و هر دوى اینها دلیل بارز تفوق و بى نیازى معنوى استماع این کلمات عالیه نسبت به نغمه‏هائى است که به وسیله آلات موسیقى حاصل مى‏گردد. نغمات موسیقى و غناء آن با گذشت زمان از بین مى‏رود، ولى تأثیر آهنگ روح پرور سخنان امام (ع)، عمیق و جاویدان است. ( همان )
۲-۰۴دور نماى سخنان على (ع) در نهج البلاغه
تعجب ادباء تنها به ملاحظه انجام الفاظ نهج البلاغه نیست، و دهشت و تحیر دانشمندان منحصر به این نیست که تفوّق معانى بلیغ آن به سر حد اعجاز رسیده است، بلکه تمام شگفتى و تحیر انسان همه و همه در تنوّع مقاصدى است که در این خطبه‏ها و کلام است، و هدف‏ها ومنظورهاى گوناگونى است که در آن مى‏باشد. مى‏بینید ضمن این که از وعظ و پند و اندرز و زهد و زجر سخن مى‏گوید، به امور جنگى و بسیج عمومى براى جهاد مى‏پردازد، سپس رشته سخن را به آموزش عملى آنها و درسهاى عالى از چگونگى آسمانها و بحثهاى نجومى و اسرارى از موجودات زمینى، و آنچه در آسمان نهفته است، مى‏کشاند، و از آنجا به فلسفه آفرینش و اثبات وجود آفریدگار جهان و تفنن در معارف الهى و بحث خداشناسى و کیفیت مبدأ و معاد پرداخته و توجه خود را به امور مملکت دارى و سیاست کشورى و زندگى ملتها معطوف مى‏دارد، و به دنبال آن از آشنا ساختن مردم به فضائل اخلاقى و قوانین اجتماعى و آداب معاشرت و مکارم اخلاق و ظواهر زندگى دنیا و غیر از اینها از مقاصد گوناگونى که با متجلى‏ترین مظاهر خود در «نهج البلاغه» مى‏درخشد، سخن مى‏گوید.
مى‏بینیم امام (ع) در برابر هر یک از این اقسام که بر شمردیم پیشواى همه است، و شخصیت بى مانند آن حضرت بر همگان به خوبى آشکار است. در حالى که مى‏بینیم مردان بزرگ جهان در بهترین سخنان خود فقط در یک صفت از خصوصیات خود دیده مى‏شوند.
۲-۰۵ امام علی علیه السلام
حضرت علی ( ع ) نخستین فرزند خانواده هاشمی است که پدر و مادر او هر دو فرزند هاشم اند . پدرش ابوطالب فرزند عبدالمطلب فرزند هاشم بن عبدمناف است و مادر او فاطمه دختر اسد فرزند هاشم بن عبدمناف می باشد . خاندان هاشمی از لحاظ فضائل اخلاقی و صفات عالیه انسانی در قبیله قریش و این طایفه در طوایف عرب ، زبانزد خاص و عام بوده است . فتوت ، مروت ، شجاعت و بسیاری از فضایل دیگر اختصاص به بنی هاشم داشته است . یک از این فضیلتها در مرتبه عالی در وجود مبارک حضرت علی ( ع ) موجود بوده است . ( همان)
۲-۰۶دوران کودکی